Zien

Heel soms kijk ik wel eens een volleybalwedstrijd samen met mijn gezin. Bij het bespreken van wat je ziet merk ik dat ik een hele andere wedstrijd zie als mijn mede-televisiekijkers.

Zo zie ik bijvoorbeeld dat de spelverdeler vrijwel alle set-ups geeft, maar ook welke speler vaker en minder vaak door die spelverdeler wordt aangespeeld.

De rest van het gezin blijkt niets van dit alles te zien. Als ik ze na twee sets vertel dat er speciaal iemand in het veld staat voor het spelen van de tweede bal, kijken ze verbaasd. Na een tijdje en met een beetje hulp krijgen ze in de gaten dat het inderdaad klopt.

Ze zien nu een structuur die voor mij heel normaal is, maar voor hen tot dan toe verborgen was in de chaos die zo'n volleybalwedstrijd toch is.

Eén van Cruijffs bekende uitspraken gaat over dit fenomeen  "Je gaat het pas zien als je het doorhebt".

Een mooi voorbeeld van dit kijken naar orde en chaos vind ik bovenstaand zwart-wit plaatje afkomstig uit het boek van Gregory R. The intelligent eye. 1970.  In het begin zie je alleen chaotische vlekken. Na een tijdje zie je een plaatje van een hond.

Bijzonder is dat de hersenen zo zijn ingesteld dat ze altijd naar structuur op zoek gaat, ook al is er helemaal geen structuur. Het plaatje bestaat echt alleen maar uit vlekken en toch weten onze hersenen ons ervan te overtuigen dat de hond er is.

Je kunt je dan ook de misverstanden voorstellen tussen twee mensen die elkaar iets uitleggen waarbij één van de twee de hond ziet en de ander niet.

Als je er goed over nadenkt is dat heel vaak de dagelijkse praktijk. Uitleggen of een discussie voeren waarbij niet allebei de partijen de structuur zien. Het is waardevol om als trainer te realiseren dat jij misschien patronen ziet, die anderen helemaal niet zien.

Het meest fascinerende van de patroonherkenning vind ik dat hersenen het eenmaal gevonden patroon nooit meer loslaten. Bij het plaatje zie ik de hond heel duidelijk en snap ik niet dat ik die hond nooit gezien hebt. Sterker nog, ik kan de het plaatje met de oorspronkelijke chaotische vlekken zonder hond nooit meer terughalen.

Wat zie je hier?

Het leuke van het trainen in een nieuwe sport is dat die sport weer met chaos begint. Veertien kinderen die door elkaar heen rennen, samen met een bal zijn een behoorlijk aantal vlekken waar ik geen patroon herken. Nu een jaartje of wat verder beginnen wat vlekken hier en daar een patroon te vormen.

Ik zie nooit meer een volleybalwedstrijd zonder een spelverdeler. En over een tijdje kan ik nooit meer naar een voetbalpupillenwedstrijd kijken en alleen maar door elkaar rennende kinderen zien. Dan zie ik alleen nog acties als inschuivende middenvelders, kantelende verdedigingen en terugzakkende spitsen.

Kortom Cruijff zou het ook zo gezegd kunnen hebben: "Je gaat het pas zien als je het doorhebt en als je het doorhebt zie je het nooit meer niet". Zou dat dan het trainersvirus zijn?